ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები და მათი მნიშვნელობა

ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები ორგანიზმის მუშაობისთვის ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც საწვავი მანქანისთვის: მათ გარეშე ვერ გამომუშავებდება ენერგია, ვერ ნარჩუნდება სტაბილური ტემპერატურა, ვერ მუშაობს ნორმალურად მეტაბოლიზმი და ტვინის ფუნქციები. 

სწორედ ამიტომ, ჰორმონალური ბალანსის ნებისმიერი დარღვევა ხშირად აისახება ენერგიულობაზე, წონაზე, განწყობასა და ზოგად ჯანმრთელობაზე. ეს ბლოგი აგიხსნით, როგორ მუშაობს სისტემა, რას ზომავს სხვადასხვა ანალიზი და რა ნიშნებს უნდა მიაქციოთ ყურადღება.

ფარისებრი ჯირკვლის როლი ორგანიზმში

ფარისებრი ჯირკვალი ერთგვარო მარეგულირებელი ცენტრია, რომელიც გავლენას ახდენს თითქმის ყველა მოქმედ სისტემაზე ჩვენს ორგანიზმში. მისი ჰორმონები არეგულირებს მეტაბოლურ სიჩქარეს, ჟანგბადის მოხმარებას, თერმორეგულაციას, ქოლესტერინის ცვლას, კუნთების მუშაობასა და ნერვული სისტემის მუშაობას. 

ბავშვობისა და მოზარდობის პერიოდში ისინი კრიტიკულია ზრდისა და ნეიროგანვითარებისთვის, უფროს ასაკში კი - ენერგიისა და კოგნიტიური ფუნქციების შესანარჩუნებლად. როდესაც ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები დისბლანასშია, სხეული ამას მალევე „გვამცნობს“.

ჰორმონების ძირითადი ტიპები: TSH, FT4 და სხვ.

TSH ჰიპოფიზის მიერ გამოყოფილი სიგნალია: როცა სისხლში თირეოიდული ჰორმონები იკლებს, TSH მატულობს - ფარისებრს მეტი ჰორმონის გამოყოფისკენ უბიძგებს; ხოლო როცა ჰორმონები ჭარბობს, TSH ეცემა. ასე ინარჩუნებს ორგანიზმი წონასწორობას.

ცხადია, დავინტერესდებით, თავად TSH ნორმა რამდენია? გავრცელებული ლაბორატორიული დიაპაზონი ხშირად ახლოსაა 0.4–4.0 mIU/L-თან, თუმცა რეფერენსული ზღვარი ლაბორატორიიდან ლაბორატორიამდე განსხვავდება და შედეგების შეფასება ყოველთვის კონკრეტული ლაბორატორის მითითებულ ნორმებსა და კლინიკურ სურათზე უნდა დაეყრდნოს. ამიტომ, კითხვაზე “TSH ნორმა რამდენია” ერთმნიშვნელოვანი პასუხი ყოველთვის არ არსებობს, კონტექსტი მნიშვნელოვანია. თუმცა, როგორც წესი, თავად ლაბორატორიის პასუხებშიც არის ხოლმე მითითებული, მათივე შკალაზე ესა თუ ის მაჩვენებლი ნორმის ფარგლებში ჯდება, დეფიციტია თი სიჭარბე.

რა არის FT4? - ნორმა, ანალიზების საჭიროება და მისი როლი ორგანიზმში

FT4 ეწოდება ჰორმონ თიროქსინის იმ ნაწილს, რომელიც ცილებზე არაა „მიბმული“ და რეალურად ბიოლოგიურად აქტიურია. როცა ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები სწორად არ გამომუშავდება ან ზედმეტად მკვეთრად იცვლება, სწორედ FT4-ის ცვლილება  აჩვენებს ენდოკრინოლოგს, რომ პრობლემა თავად ჯირკვალშია. 

მაინც როგორია FT4 ნორმა? ამ შემთხვევაშიც, ლაბორატორიები ხშირად იყენებენ დაახლოებით 10–23 pmol/L (ან 0.8–1.8 ng/dL) დიაპაზონს, თუმცა FT4 ნორმა ასევე დამოკიდებულია აპარატურასა და ანალიზის ჩატარების მეთოდზე. ნებისმიერი რიცხვი უნდა წაიკითხოს სპეციალისტმა - სიმპტომების, მედიკამენტების, თანმხლები დაავადებებისა და TSH-ის მონაცემთან ერთად. სწორედ ასე ვიღებთ სრულ სურათს და არა მხოლოდ ციფრების ერთჯერად კადრს.

მაღალი TSH - სიმპტომები და საყურადღებო ნიშნები

თუკი გაქვთ მაღალი TSH, სიმპტომები აუცილებლად მიგანიშნებთ ფარისებრი ჯირკვლის დაქვეითებულ ფუნქციაზე (ჰიპოთირეოზისკენ ტენდენციაზე). ყველაზე გავრცელებული ნიშნებია მუდმივი დაღლილობა, მოტივაციის კლება, წონის მომატება მოულოდნელი დიეტური ცვლილებების გარეშე, მშრალი კანი, გაბუჟება/ქავილი, ყბების არეში კანის სიმშრალე, სიცივის აუტანლობა, ყაბზობა და კონცენტრაციის გაძნელება. თავად ფრაზა, რომ გაქვთ მაღალი TSH, სიმპტომები და სხვადასხვა ნიშანი, არ ნიშნავს რაიმე სახის დიაგნოზს: ეს მხოლოდ სიგნალია, რომელიც საჭიროებს დამატებით ტესტირებასა და ექიმის შეფასებას.

თუ გაქვთ ზემოთ ჩამოთვლილი ნიშნები, გაქვთ ფარისებრის დაავადებების ოჯახური ისტორია, გეგმავთ ორსულობას ან უკვე ორსულად ხართ, ან იღებთ მედიკამენტებს, რომლებიც შეიძლება გავლენას ახდენდეს ფარისებრზე (მაგ., ამიოდარონი, ლითიუმი), TSH-ს ანალიზების ჩატარება აუცილებელია. ანალიზი ასევე საჭიროა იმ შემთხვევაში, თუ უკვე მკურნალობთ ჰიპოთირეოზს - დოზის კორექცია სწორედ TSH-ის მიხედვით ხდება.

ჰორმონალური ანალიზები: როგორ ტარდება და რას გვიჩვენებს?

სისხლის ანალიზი ყველაზე მარტივი გზაა ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის შესაფასებლად. სინჯის აღება ხდება ვენური სისხლიდან; სპეციალური მომზადება, როგორც წესი, მინიმალურია (უმჯობესია ანალიზამდე რამდენიმე დღე არ შეცვალოთ მედიკამენტები ექიმის გარეშე და არ დაიწყოთ ახალი დანამატები. პასუხები, როგორც წესი, მზადაა მოკლე დროში, მაგრამ შედეგების ინტერპრეტაცია მხოლოდ ციფრების შედარება არაა - საჭიროა ასაკის, სქესის, ორსულობის, სიმპტომების და სხვა ანალიზების გათვალისწინება. 

როდის არის რეკომენდებული ტესტირება? პირველი  და ყველაზე მნიშვნელოვანი -  სიმპტომების გაჩენის დროს; ასევე, მნიშვნელოვანია გარაკვეული პარამეტრების შეფასება ორსულობის დაგეგმვისას და პირველ ტრიმესტრში. გარდა ამის,  როცა გაქვთ აუტოიმუნური დაავადებები (მაგ., ტიპი 1 შაქრიანი დიაბეტი) ან ოჯახის წევრს აქვს თირეოიდული პათოლოგია, გარკვეული კონტროლი ჰორმონალურ ბალანსზე საჭიროა.

თუ ერთხელ უკვე დაფიქსირდა გადახრილი მაჩვენებლები და ექიმმა გირჩიათ მონიტორინგი, სასურველია, დაიცვათ მის მიერ მოცემული რჩევები და გარკვეული პერიოდულობით გადაამოწმოთ ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები. ყოველ ასეთ შემთხვევაში, FT4 და TSH ერთად ქმნის სურათს, როგორ მუშაობს ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები თქვენს ორგანიზმში.

როდის უნდა მივმართოთ ენდოკრინოლოგს?

თუ გაწუხებთ მუდმივი დაღლილობა, განწყობის ცვლილებები, მიზეზის გარეშე წონის ცვლილება, თმის ცვენა, კანის სიმშრალე, მენსტრუალური ციკლის დარღვევები, გულის აჩქარება ან პირიქით, დისკომფორტი სიცივეზე, ჯობს კონსულტაცია გაიაროთ ენდოკრინოლოგთან.

ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები თქვენს ჯანმრთელობაზე უფრო მეტ გავლენას ახდენს, ვიდრე ხშირად გვგონია. დროული ტესტირება არის მარტივი და სწრაფი გზა, რომ პრობლემები ადრეულ ეტაპზე გამოვლინდეს და მართვა ეფექტურად დაიწყოს. თუ უკვე გაქვთ ნიშნები, ნუ გადადებთ - დაგეგმეთ ვიზიტი ენდოკრინოლოგთან. ასე დაიცავთ ნერვულ სისტემას, გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობას და შეინარჩუნებთ ცხოვრების ხარისხს.